Powiększone hemoroidy, choć stanowią powszechne schorzenie, wiążą się ze wstydliwymi i dokuczliwymi dolegliwościami, takim jak świąd, pieczenie i krwawienie z okolicy odbytu. Objawy te są powodem dyskomfortu i utrudniają codzienne funkcjonowanie. Dolegliwości czasem udaje się kontrolować poprzez leczenie zachowawcze i odpowiednią dietę. Zazwyczaj jednak konieczne może okazać się wdrożenie leczenia zabiegowego u proktologa. Dowiedz się, jakie są przyczyny i sposoby leczenia choroby hemoroidalnej.
Co to są i jak wyglądają hemoroidy?
Guzki krwawnicze (hemoroidy) stanowią fizjologiczne struktury odbytu, które ma każdy człowiek – poduszkowate twory zbudowane z wypełnionych krwią splotów naczyniowych. Funkcją guzków krwawniczych jest uszczelnienie odbytu, co umożliwia i ułatwia pełną kontrolę oddawania gazów i stolca. Prawidłowe, niezmienione guzki krwawnicze podczas defekacji są dociskane, a krew odpływa z nich, co umożliwia wypróżnienie.
Pod wpływem różnych czynników, guzki krwawnicze ulegają stopniowemu powiększaniu się, co jest przyczyną dolegliwości – wówczas można mówić o chorobie hemoroidalnej, która potocznie określana jest hemoroidami lub (nieprawidłowo) żylakami odbytu. Choroba hemoroidalna stanowi stosunkowo częste schorzenie, które występuje nawet u około 50% populacji dorosłych. Niemniej jednak należy wskazać, że choć hemoroidy pojawić się mogą w różnym wieku, to najczęściej diagnozowane są u osób między 45. a 65. rokiem życia.
Stopnie zaawansowania choroby hemoroidalnej
Stopień 1 – hemoroidy nie wypadają z kanału odbytu (pozostają w jego wewnętrznej części). Diagnoza możliwa jest poprzez wykonanie anoskopii.
Stopień 2 – hemoroidy mogą okresowo wydostawać się na zewnątrz odbytu podczas defekacji, jednak samoistnie powracają do kanału odbytu po wypróżnieniu.
Stopień 3 – hemoroidy zazwyczaj wystają z kanału odbytu, ale możliwe jest ich ręczne odprowadzenie do wnętrza kanału odbytu.
Stopień 4 – hemoroidy są stale widoczne na zewnątrz odbytu i nie ma możliwości odprowadzenia ich ręcznie do wewnątrz.
Przyczyny powiększania się hemoroidów („żylaków odbytu”)
Przyczyny powiększania się hemoroidów, czyli guzków krwawniczych nie są w pełni poznane i wyjaśnione. Choroba hemoroidalna ma częściowo podłoże genetyczne i ryzyko jej wystąpienia jest większe, gdy była już stwierdzana u innych członków rodziny. Niemniej jednak etiologii schorzenia doszukuje się we współistnieniu kilku czynników: dietą z niską zawartością błonnika, częstymi zaparciami, niewłaściwą higieną wypróżnień, wysiłkiem fizycznym (podnoszenie dużych ciężarów), a także wykonywanym zawodem. Na chorobę hemoroidalną bardziej narażone są osoby otyłe, a także prowadzące siedzący tryb życia.
Hemoroidy w ciąży i po porodzie
Hemoroidy stanowią częstą przypadłość w ciąży. Zazwyczaj żylaki odbytu w trakcie ciąży pojawiają się w wyniku zmian hormonalnych, a także podwyższonego ciśnienia krwi, zwiększenia masy ciała i zaparć. Dodatkowo choroba hemoroidalna może być wynikiem ucisku powiększonej macicy na naczynia krwionośne w okolicy odbytu. Powiększone hemoroidy mogą pojawić się również po porodzie. Warto podkreślić, że w większości przypadków hemoroidy występujące w czasie ciąży zmniejszają się samoistnie w ciągu kilku miesięcy po porodzie.
Hemoroidy – objawy choroby hemoroidalnej
Chorobie hemoroidalnej towarzyszą charakterystyczne, nieprzyjemne symptomy takie jak krwawienie, świąd i pieczenie w okolicy odbytu, dyskomfort w czasie i po wypróżnieniu czy wypadaniu guzków poza kanał odbytu.
Krwawienie pojawia się zazwyczaj po wypróżnieniu, szczególnie w przebiegu zaparć, którym towarzyszy wytężona defekacja. Najczęściej krew jest obserwowana na papierze toaletowym. W przypadku silnego, intensywnego krwawienia, krew może być widoczna w muszli klozetowej. Natomiast w przypadku mniejszego nasilenia krew może powlekać stolec bądź pojawiać się w śladowych ilościach. Krwawienie z hemoroidów stanowi najczęstszą przyczynę krwawienia świeżą, czerwoną krwią z odbytu.
Hemoroidy, podczas parcia, mogą wypadać na zewnątrz i samoistnie się cofać do kanału odbytu po wypróżnieniu. Niekiedy konieczne może się okazać ręczne ich odprowadzenie. Niemniej jednak w zaawansowanym stadium choroby hemoroidalnej guzki krwawnicze są na tyle duże, że w ogóle nie można ich odprowadzić.
Badanie proktologiczne
Podczas konsultacji proktologicznej lekarz przeprowadza wywiad, badanie fizykalne „per rectum” oraz anoskopię, czyli badanie kanału odbytu specjalnym wziernikiem. Badanie nie jest bolesne, powoduje jedynie niewielkie dyskomfort. W niektórych przypadkach konieczne może być rozszerzenie diagnostyki o kolonoskopię, czyli badanie endoskopowe całego jelita grubego.
Wcześniejsze rozpoznanie choroby wiąże się z krótszym i mniej skomplikowanym leczeniem. Z tego względu już pierwsze objawy choroby hemoroidalnej powinny skłaniać nas do konsultacji proktologicznej i ustalenia charakteru oraz stopnia zaawansowania choroby hemoroidalnej.
Leczenie hemoroidów
Leczenie choroby hemoroidalnej uzależnione jest od nasilenia objawów oraz stopnia zaawansowania schorzenia, choć nie bez znaczenia jest również wiek i ogólny stan zdrowia pacjenta. Stosuje się leczenie zachowawcze i zabiegowe. Niezależnie jednak od charakteru leczenia celem jest poprawa komfortu życia chorego i zniwelowanie nieprzyjemnych dolegliwości. Z tego względu decyzja o wdrożeniu i wyborze metody leczenia zabiegowego w każdym przypadku podejmowana jest indywidualnie, po przeprowadzeniu konsultacji proktologicznej oraz rozważeniu wszelkich możliwych korzyści i powikłań zabiegu.
W przypadku, kiedy hemoroidy nie są zaawansowane zazwyczaj wystarczające jest wdrożenie leczenia zachowawczego. Kluczowa jest również zmiana nawyków żywieniowych i wdrożenie diety na hemoroidy. Niemniej jednak u niektórych pacjentów leczenie zachowawcze może okazać się nieskuteczne. Wówczas rozważa się metody małoinwazyjne, do których należy:
- skleroterapia hemoroidów – ostrzykiwanie hemoroidów lekiem, który powoduje ich włóknienie i zmniejszenie się,
- laserowe leczenie hemoroidów – zmniejszenie hemoroidów przy użyciu światła laserowego,
- zakładanie gumowych opasek na hemoroidy,
W zaawansowanej postaci choroby hemoroidalnej, kiedy metody małoinwazyjne są nieskuteczne, konieczne może okazać się wdrożenie leczenia operacyjnego, które polega na wycięciu guzków krwawniczych.
Jak zapobiegać hemoroidom?
Hemoroidy to dokuczliwe schorzenie, które w znacznym stopniu obniża jakość codziennego funkcjonowania. Dlatego też osoby znajdujące się w grupie ryzyka wystąpienia choroby hemoroidalnej powinny działać prewencyjnie, nie dopuszczając do pojawienia się patologicznie zmienionych guzków krwawniczych.
Najlepszym sposobem uniknięcia hemoroidów jest dbałość o regularne wypróżnienia stolcem o miękkiej i plastycznej konsystencji. Z tego względu wskazane jest stosowanie odpowiedniej diety, która jest bogata w błonnik, poprawiający perystaltykę jelit oraz odpowiednie nawodnienie. Istotna jest również prawidłowa higiena wypróżniania się, czyli możliwie krótkie korzystanie z toalety.
Hemoroidy są wstydliwą dolegliwością, stanowią powszechną chorobę, która dotyczy dużej części społeczeństwa. Z tego względu nie należy zwlekać z wizytą u lekarza, który podczas konsultacji pomoże dobrać właściwą metodę leczenia i wyeliminować towarzyszące schorzeniu nieprzyjemne dolegliwości. Należy podkreślić, że strach nie powinien stanowić przeszkody w trosce o zdrowie. Rozwój małoinwazyjnych technik chirurgicznych pozwala na bezpieczne i skuteczne leczenie, bez konieczności pobytu w szpitalu i zapewnia szybki powrót do codziennych aktywności.
Bibliografia:
Szczeklik A., Gajewski P., „Interna Szczeklika – Podręcznik Chorób Wewnętrznych”, wydanie 2020/2021, Medycyna Praktyczna, Kraków
Obcowska A., Kołodziejczak M., „Choroba hemoroidalna – współczesne pogląd na temat etiopatogenezy oraz metod leczenia. Przegląd piśmiennictwa”, Nowa Med 2016; 23(2)
Wałęga P., „Guzki krwawnicze i żylaki odbytu”, Medycyna Praktyczna Chirurgia 2012/05
Wullnik F.H., „Hemoroidy. Poradnik dla pacjentów”, (red.) Matysiak K. wyd. I, MedPharm Polska 2008
Willi. S., Junge K., Ebrahimi R., „Haemorrhoids – a collagen disease?” Colorectal Dis., 2010; 12
